Maden Arama Jeokimyası: Toprak Örneklemesini Değerlendirelim
Maden arama faaliyetlerinde jeokimyasal açıdan kullanılan en yaygın yöntemlerden biri olan “sistematik toprak örneklemesi” üzerine pek konuşulmayanları değerlendiriyoruz. Oldukça göreceli olan bu konuda kritlerlere ve kökene hakim olursak örneklemeyi layıkıyla icra eder, yorumları doğru yapar, ulaşmamız gereken sonuca hızlıca varabiliriz.
Uyarı: Sağ alttaki “ayarlar” butonuna basarak video kalitesini en iyi hale (1080p) getirebilirsiniz. Mevcut ayarlarınız veya bağlantı hızınız dolayısıyla video kalitesi ön seçiminiz, okuma ve detayları görmekte zorluk çekmenize sebep olabilir.
Çalıştığınız sahaya, kayalıklar veya sürülü tarlalar hakim ise veya beklediğiniz cevherleşme olasılığı hatırı sayılır derinliklerde ve uzman görüşüyle toprak örneklemesinin çalışmayacağı belirtilmiş ise toprak örneklemesi ile vakit kaybetmemeniz önemle tavsiye edilir.
Konu Kesitleri
Aşağıdaki başlıkları madde numarasıyla videodan da takip edebilirsiniz, ilgili konu başlığının bulunduğu noktada videoyu durdurup bölümü tekrardan izlemeniz, detaylarla tekrardan değerlendirmeniz faydalı olacaktır. Videonun hızını düşürerek daha verimli sonuçlar elde edebilirsiniz.
Ayrıca aşağıda verilen konuyla ilgili diğer makaleleri de inceleyebilirsiniz.
1. Odaklandığınız alanda arama çalışmalarınızın tarama doğrultusunu toprak örneklemesi belirleyecek
Projeniz için “toprak örneklemesinin çalışacağına” karar verdiyseniz, ızgarayı oluşturup işi doğru yapın yeter.
2. Kaynaktaki element zonlanması ve genel kabuller ile cevherleşme konseptinizi oluşturun
İntrüzyon kaynaklı bir cevherleşmenin peşindeyseniz, metal içerikli uçucuların magmadan serbestleşme sırasını veya başka bir deyimle fertil magmadaki element zonlanmasını gözeterek cevherleşme potansiyelini değerlendirin.
Analiz sonuçlarınızda hangi elementlerin oransal olarak birlikte hareket ettiklerini inceleyin.
Alkali (Li, Na, K, Rb, Cs), Toprak Alkali (Be, Mg, Ca, Sr, Ba), ve Sc, Y değerleri sizi bölgesel ölçekte bir yere taşıyacaktır, yalnızca bunları baz alarak arama projenizi yönlendirirseniz çoklu fazlarda element birlikteliklerini göz ardı etmiş olursunuz.
Kaynak sonrası mobilitesi yüksek elementler (Mo gibi) her zaman aklınızın bir kenarında bulunsun.
Mümkünse kaynak intrüzyona ait kayaç yapıcı element benzerliklerini takip ederek kaynağın ne yönde olduğunu kestirebilirsiniz.
Periyodik cetvel üzerinde, Goldschmidt sınıflandırmasını; litofil, siderofil, kalkofil gruplarına ait gösterimi bir kenarda tutun.
3 . Bilinçli aldığınız kaya numuneleri, izini sürmeniz gereken elementleri işaret edecektir
Kaya örneklerini, aldığınız litoloji üzerinden gruplandırın, örnek formuna ayrıntıları kaydedin, gerekiyorsa cevher mikroskobisi çalışmaları yapın.
- Cevher kayası (Yüzlek vermişse),
- Alterasyon kayaları (Farklı türleri belirterek),
- Ana kaya (Kısır olan magmatik veya konak kayadan).
4. Önemli: Lejandı el ile yapın. Histogramları kullanın, eşik değerlere siz karar verin
Burada herkesin sonuç alabileceği basit deneysel bir yöntemi deneyelim “Excel” programını açmayı bilmeniz yeterli.
Anomalinin bir formülü yoktur, net bir kriteri söz konusu değildir. Bilginiz, deneyiminiz ve projeye olan hakimiyetiniz ile lejand aralıklarını belirleyip sonuca ulaşın.
Yazılım tarafından otomatik renklendirilmiş ve jeoistatistik yorumuyla elle yapılmış farklı lejantlara göre renklendirilmiş toprak örneklemelerini inceleyelim.
Fay ve drenaj kanallarından gelen anormal değerlerin gerekiyorsa değerlendirme dışı bırakılması gerek.
Mevcut cevherleşme eğiliminize dike yakın açı yapan, farklı fazlarda gelen metal zenginleşmeleri söz konusu olabilir, yapısal genellikle cevherleşmeye dik bir fazı geliştirir, bunun mineralize olması olasıdır. Elementlerin istatistiksel olarak birlikte hareketini inceleyerek farklı trend doğrultularını da saptayabilirsiniz.
Önemli Not: İstatistiği daha fazla işin içine dahil edip deneysel verileri analiz ederek yorumlamanız, hiç düşünmediğiniz büyük farklar yaratabilir, ihmal etmeyin, bir bilene verilerinizi gösterin.
5. Toprak örneklemesini 3 boyutta değerlendirin
Yaptığınız çalışmayı topoğrafya üzerinde 3 boyutta incelemeden karar vermeyin.
Eğimli sahadan aldığınız toprak örneklemesinin temsil ettiği yer kuvvetle muhtemel yamaç yukarıda olacaktır.
6. Topoğrafya - meteorolojik olaylar etkisiyle ve faylar - drenajlar ile metal taşınarak toprağa karışabilir
Bölgeye hakim jeomorfolojiyi çalışın, topoğrafya mevcut haline gelene kadar toprak oluşumu her seviyede homojen olmayacaktır, bunun için belirli kabulleriniz olmalı.
Meteorolojik koşulları ve topoğrafyayı (yer çekimi) dikkate alarak yaptığınız örneklemeden sonuçlar çıkarın.
Fay yüzeyleri boyunca hareket halindeki yeraltı suyunun taşıdığı eser miktardaki metalin kapilariteden bile daha fazla etkili olduğunu unutmayın.
Toprağın yıkandığı genç ve dar vadilerin metalleri başka direnaj kanallarına da sürükleyeceğini unutmayın.
7. “Kapilarite”yi anlamak, toprak örneklemesi yapmadan önce de sonra da işimize yarayacak
Her metalin suda çözünürlüğü farklı olduğu gibi, her bölgedeki yeraltı suyunun da metal konsantrasyonu farklıdır. İçtiğiniz pet şişe suyun arkasındaki tabloya bile baktığınızda bunu göreceksiniz. Dolayısıyla cevherleşmeyle ilişkili bazı metaller, cevher mineralinde olmasa da iz sürmenize yardımcı olabilir.
Örneklediğiniz toprakta genelde bilinen ve amaçlanan; cevher yüzlek verdikten sonra üstü örtülmüş cevher kütlesinden aşınarak geldiği düşünülen yerleri belirlemektir.
Fakat çok da bilinmeyen ama oldukça önem arz eden başka bir unsur tüm değerlendirmenizi etkileyecektir: Kapilarite.
Derinlerde aşınmamış bir kütleye ait minerallerin yeraltı suyunda çözülerek kapilarite ile yüzeye yakın yerleşmesi oldukça olasıdır. Benzer bir mantıkla fay zonlarındaki yeraltı suyunun etkisinde kalan topraklarda örnekleme yapmanız da oldukça yanıltıcı olacaktır. Ya da artık bundan sonra bu gözle baktığınızda fay zonları sizi doğru yöne de sürükleyebilir.
Yeraltı suyunu dikey yönde yukarı taşıyan kılcallığı temsilen kullandığımız “kapilarite”nin neler yapabileceğini öngörebilmek, gerek örnekleme esnasında optimum seviyeyi yakalamak gerekse tüm sonuçları değerlendirirken doğruya yaklaşmamıza olanak sağlayacaktır.
8. En önemlisi: Kazmayı eline alan yüksek sesle söylesin, duyanlar etrafında dolaşmasın
Önce iş güvenliği, kolay gelsin.
Maden arama, modelleme, işletme ve iş geliştirme deneyimlerinizle yazıda konu edilenler örtüşebilir, çözüm teşkil edebilir. Fakat işiniz özelinde birçok etkenin farklı sorunları beraberinde getireceğini unutmayın. Bu sebeple, potansiyeli en verimli şekilde kazanca dönüştürmek için tüm verileri bir arada değerlendirmek üzere uzman danışmanlardan destek alınız.
Yazılar hakkında merak ettikleriniz, teknik destek ve danışmanlık için iletişim sayfamızdan bize ulaşabilirsiniz.
GMRTC Maden Arama & Modelleme & Üretim Teknik Danışmanlık
İstanbul - İzmir - TÜRKİYE
İLETİŞİM
Sitemizden alıntı ve kopyalama yapmadan önce info@gmrtc.com adresiyle iletişime geçebilirsiniz.
SİTE HARİTASI
GMRTC (www.gmrtc.com) internet sitesindeki tüm unsurlar (yazılar, yorumlar, videolar, görüntüler) aksi belirtilmedikçe GMRTC ürünüdür ve ilgilenen yatırımcılara, profesyonellere ve öğrencilere fikir vermesi amacıyla yayınlanmaktadır. Süreciniz içinde gelişebilecek herhangi bir detay, bu sitede ilgilendiğiniz konuyu etkileyecektir; bu sebeple doğacak zararlarınızdan GMRTC (www.gmrtc.com) sorumlu değildir. Verilen bilgilerle fikir edinmeniz, karar almadan önce tüm verilerinizle uzmanlara danışmanız önerilir.