Madencilikte Akılcı Yatırım Stratejisi
Yanlış olmayan yuvarlak cümleler ve havada kalan vaatler sunan, mevcut fiyatlarla henüz ekonomik olmayan mineral zenginleşmelerine dair raporlar önünüze düşebilir. Ya da cevherleşme türünde yeterli deneyim veya teorik bilgiye sahip olunmadan planlanıp icra edilmiş sondaj ve arama faaliyetleri sonuca ulaşmayabilir. Tüm bu veriler yanlış okunarak başlangıç (StartUp) veya yatırım kararı alınıp, yapılan hataların farkında olmadan boş yere daha fazla kaynak ve zaman harcanabilir.
"Sunk cost fallacy"
Batık yatırım (maliyet) yanılgısı olarak bilinir ve geçmişte yapılan harcamalar veya yatırımlar geri kazanılamayacak olmasına rağmen, bu harcamaların veya yatırımların karar alma sürecini etkilemesi durumudur. Temelinde, insanların geçmiş harcamaları ve yatırımları göz ardı etmekte zorlanmaları yatar. Bu durum, ekonomik ve mantıklı kararlar yerine duygusal kararlar alınmasına yol açar. Rasyonel karar verme sürecinde, yalnızca gelecekteki maliyetler ve faydalar dikkate alınmalıdır; geçmişteki harcamalar ise kararları etkilememelidir. İngiltere ve Fransa’nın kar getirmeyen süpersonik yolcu uçağı “Concorde” projesine sürekli yatırım yapmaya devam etmesi en bilinen örnektir. 1960’larda başlatılan proje, ciddi teknik ve ekonomik sorunlara rağmen devam ettirilmiş ve nihayetinde ticari olarak başarısız kabul edilip 2003’te hizmetten çekilmiştir.
Potansiyel
Yaklaşık 30 sene önce sunulan “resmi” iddialara göre birkaç yüz ton altın (Au) potansiyelimiz vardı, Karadeniz’de ise 200 metrenin altında balık bile yaşamıyor, okullarda okutulduğu kadarıyla kuzey sularımız değersiz görülüyordu. Sadece Cumhuriyet tarihinde, günümüze dek bu topraklarda 500 tondan fazla altın üretildi, bu rakamın onlarca katı da potansiyel olarak mevcut yayınlarda belirtiliyor. Karadeniz’de 2100 metre derinlikteki deniz tabanının 1400 metre altında hidrokarbon (gaz) keşfi yapıldı. Bu örneklerde söz konusu edilen potansiyelin henüz yakın zamanda bilindiğini düşünenler için, sahibinden boğaz manzaralı çok temiz biri yeni 3 köprü var. Keşifler için “know-how” önemli.
Elindeki ruhsatlardaki emtia potansiyelinin farkında olmayan şirket sayısı az değil, başarılı örneklerin Roma İmparatorluğu’ndan daha vizyoner olduğunu söyleyebiliriz. Belki de akılcı.
Halka arz
Artan faizlerle birlikte, daha kolay kaynak yaratmak ve sermaye artırımına gidebilmek için maden şirketleri borsaya açılmayı cazip görüyor. Madencilik, teknik açıdan birçok disiplinin değişen koşullarda yorumunu gerektiriyor. Şirketlerin borsa kotasyonu için değerleme süreci ve periyodik olarak kamuyu bilgilendirme gerekliliğinin yanı sıra ruhsat alım-satımında da yorumlar güvenilir veriler üzerinden yapılmalı. İtibarlı ve güvenilir veriler sunan raporları elde etmek ve bu verilerin altına imza atacak profesyonelleri akredite etmek kolay olmasa da mümkün.
Büyüme
Maden yatırımcısının tüm bu teknik bilgi yumağına hakim olma olasılığı zor; bu nedenle sektör, yatırımcılar için oldukça ürkütücü görünüyor. Diğer sektörlerden farklı olarak, üretim ekonomisinden ülke yönetimine kadar çok fazla parametrenin karlılık hesabında devreye girdiğini düşünürsek, maden ruhsatı veya proje edinme karar aşamasında hata yapma olasılığını en aza indirgemek gerekiyor. Bu noktada, “kime, neye, hangi rapora güveneceğiz?” sorusuna alınan muallak cevaplar, sektörün sağlıklı büyümesinin önündeki en büyük engel olarak karşımıza çıkıyor. Başarılı olan çok az şirket büyüme eğilimde, “başarılı gözükenlerin” tümü değil.
Düzenbazlıktan korunma
Ülkemizde UMREK başta olmak üzere, birçok ulus, madencilikte raporlama standartlarını çokça bilinen JORC, CIM gibi CRIRSCO çatısı altında bir taslağa emanet ederek kurumsal yapıda organizasyonlar oluşturdu. Bu organizasyonlar (NRO) temsil ettikleri ülke veya bölgeler için kanunlar (Kodlar) yayınlayarak maden yatırımcısını ve paydaşlarını korumayı hedefliyor. Bu kodlar (UMREK, JORC, NI 43-101), her ne kadar profesyonelin mesleki yeterliliğini ve yayın standartlarını akredite edebilmiş olsa da, veri eldesinin ve veri yayınının profesyonellere ait yorumlardan ibaret olduğu bu raporların tümünü denetim altında tutmak maalesef imkansız. İlgilendiğiniz projeye dair rapor ve verileri okuyacak deneyimli personeliniz veya bağımsız danışmanlar yardımıyla karar almanız, teknik açıdan birçok düzenbazlıktan sizleri koruyacaktır.
Maden Kaynak Raporlamada Yapılan Düzenbazlıklar ve Önlemleri makalesini incelemenizde fayda var.
Etik ve Şeffaflık
Günümüz teknolojisi ve kolay erişilen bilgi ortamıyla, maden yatakları oluşum kökenlerini kavrama ve isabetli işletme – işleme planı oluşturma artık ayrıcalık olmaktan çıkıyor. İletişim ve kitlelere hızla ulaşan bu kültür, ülke ekonomisine olan madencilik katkısını artırıyor. Bilgi kirliliği ve bilginin denetim altına alınamaması maalesef büyük dezavantaj. Verileri elde edecek, raporları okuyacak veya oluşturacak profesyonellerin etik ve şeffaflık ilkeleriyle sektörü yönlendirmesi daha fazla yatırımcıyı sektöre dahil edecektir.
Vefa
Hepimiz öğrenci olduk. Profesyonellik, öğrenim hayatında edinilmesi gereken bir başlık. Cüzi bir miktar da olsa ödeme yapılarak istihdam edilmiş stajyer programları yaygınlaştıkça, gelecekte en az yatırımla işinize monte edebileceğiniz hazır potansiyel profesyonel sayısı da artacaktır. Bu aşamada bırakın çocuklar rekabetin tadını çıkarsın.
İlerleme
Düzenli kar getirene dek yorumlara bağlı sonuçlardan ibaret olan madencilik yatırımlarında, her bir departman için teknik hedefler belirlenerek ilerlenmeli. Zira bu rasyonel hedefleri gerçekleştirdikçe motivasyonunuz artacak ve ne yaptığınızın farkında olacaksınız. Belirlediğiniz stratejide yolun neresinde olduğunuzu sayısal olarak görmeniz eşsiz bir yönetim kolaylığı sağlayacaktır.
Emtia fiyatları hedefleriniz, henüz ekonomik olmadığına kanaat getirdiğiniz kaynaklara sahip ruhsatlarınızı elde tutmanıza yardımcı olacaktır. Ekstradan hiçbir şey yapmanıza gerek kalmadan, hedeflediğiniz fiyatların gerçekleşmesiyle bu kaynakların rezerv niteliği kazanması sonucu ruhsatınızdan ekonomik getiri sağlamanız mümkün.
Teşvik
Kaynakların ekonomiye kazandırılması için izinlerin hızlandırılması da yatırımcı sayısını artıracaktır. Proje sayısının artmasıyla iş devamlılığının sağlanması, iş güvenliğinden cevher işleme kalitesine kadar sektöre dair tüm departmanlarda kalitenin artmasına yardımcı olacaktır. Artan personel sayısı, madencilik ailesinin genişlemesine ve sektör dışı geniş kitlelere ekonomik açıdan temas edilmesiyle birlikte ulusal madencilik barışının sağlanmasına katkıda bulunacaktır.
Maden arama, modelleme, işletme ve iş geliştirme deneyimlerinizle yazıda konu edilenler örtüşebilir, çözüm teşkil edebilir. Fakat işiniz özelinde birçok etkenin farklı sorunları beraberinde getireceğini unutmayın. Bu sebeple, potansiyeli en verimli şekilde kazanca dönüştürmek için tüm verileri bir arada değerlendirmek üzere uzman danışmanlardan destek alınız.
Yazılar hakkında merak ettikleriniz, teknik destek ve danışmanlık için iletişim sayfamızdan bize ulaşabilirsiniz.
GMRTC Maden Arama & Modelleme & Üretim Teknik Danışmanlık
İstanbul - İzmir - TÜRKİYE
İLETİŞİM
Sitemizden alıntı ve kopyalama yapmadan önce info@gmrtc.com adresiyle iletişime geçebilirsiniz.
SİTE HARİTASI
GMRTC (www.gmrtc.com) internet sitesindeki tüm unsurlar (yazılar, yorumlar, videolar, görüntüler) aksi belirtilmedikçe GMRTC ürünüdür ve ilgilenen yatırımcılara, profesyonellere ve öğrencilere fikir vermesi amacıyla yayınlanmaktadır. Süreciniz içinde gelişebilecek herhangi bir detay, bu sitede ilgilendiğiniz konuyu etkileyecektir; bu sebeple doğacak zararlarınızdan GMRTC (www.gmrtc.com) sorumlu değildir. Verilen bilgilerle fikir edinmeniz, karar almadan önce tüm verilerinizle uzmanlara danışmanız önerilir.