Üretim Tenör Kontrolünde Yeraltı Jeolojik Ayna Haritalaması

Maden işletmesi sürecinde, yeraltında oluşturduğumuz her açıklığın, jeolojik ve diğer ihtiyaçlarımıza göre belirlenen kriterler doğrultusunda bir düzleme aktarılmasını “yeraltı ayna haritalaması” olarak tanımlayabiliriz. Yeraltı ayna haritaları, sadece cevher kütlesinin jeolojisi ve yapısıyla sınırlı kalmayıp, aynı zamanda yeraltı işletme sürecine dair önemli bir arşiv görevi üstlenirler. Özellikle vardiyalı çalışma ve üretim süreçlerinde, yeraltı jeolojik haritaları farklı jeologlar veya personel tarafından yapılacaktır. Bu nedenle, operasyonun başında maden işletme sürecinize en uygun ve hatasız sistemin oturtulması, tüm personelin aynı standart prosedürü katı bir disiplinle benimsemesi gerekiyor. Bu yazıda, başarılı bir sistemden ilham alarak yeraltı jeolojik ayna haritalaması prosedürü oluşturmayı hedefliyoruz.

Ülkemiz toprakları, insanoğlunun en eski yaşam alanları olması dolayısıyla geçmişten gelen madencilik deneyimlerinin tümüne alaylı olsa da hakim. Dünya genelinde “pratiklik” söz konusu olduğunda da bizden daha iyisinin olmadığı aşikar. Haritalama ve tenör kontrol programları, karlılığı yüksek altın, gümüş, bakır, kurşun, çinko vb. madencilik faaliyetlerinden tutun, her boyutta ve türde bir çok cevher üretim sürecinde olmazsa olmaz. Nispeten daha mütevazi boyutlardaki madenlerde adı “Yeraltı Haritalaması” olmasa da, işlevsel olarak benzerini personel hafızalarına bağlı yürüten süreçler de söz konusudur. Peki günümüzde bunun normları neler? Kimler neden ihtiyaç duyuyor haritalara?

Ayrıca aşağıda verilen makalelere de göz atmanızda fayda var.

Yeraltı Ayna Haritalaması ve Kat Haritası Gerekliliğini Sorgulayalım

Yeraltı galerilerinde haritalama işlemi çoğu zaman bir “Tenör Kontrol” programının temelini teşkil eder. İşin içerisine örnekleme girse de girmese de haritalama başlı başına madenciliğin başlangıcıdır. Zira “eskiler” haritalamayı zihnen yapıp, tahayyül ederek cevheri bulup kısa birim ilerlemelerle kazmışlardır. Günümüzde del-patlat söz konusu olduğu için bu birim ilerlemenin boyutu gereği sürprizleri pek sevmiyoruz. Aşağıdaki maddelerden herhangi birinin işimizde bizim için bir anlam ifade edip etmediğini sorgulayarak başlayalım.

Cevher mineralinizin takibi uzman veya çok alışkın bir göz istiyor. İşletmeyi yapacağınız cevher özellikleri gereği ayna takibi gerektirmesi, örneğin altın içerikli kuvars damarları ve çevresindeki değer içeren alterasyon zonlarının takibi, veya ağsı ve bol budinaj gösteren masif kurşun, çinko ve bakır sülfitler…
Cevher kütlesi modelinizde işletilebilir olarak belirlediğiniz hacmi birden fazla kat, oda veya ayak ile çalışacaksınız, bir ilerlemede gördüğünüz kütlenin konumu devamında tekrar karşınıza çıkacak.
Fay ve zayıf zonlar gibi yapısal unsurların devamlılığıyla yeraltı açıklıklarınızda tekrar karşılaşma olasılığınız var, ve belki de çok uzun süreler sonra.
Cevher kütlesini yerin altında takip etmeniz gerekiyor, yukardan yaptığınız sondajların aralıkları haliyle birkaç metreden çok fazla, süreceğiniz galerilerin içine cevheri en verimli şekilde almak istiyorsunuz.

Cevherleşme kimi yerde standart ilerleme genişliğinizden fazla, mecburen ileri bir tarihte geri gelip bu duvarın arkasındakini almak istiyorsunuz.
Kat arası, kat göçürme veya taban kırma uygulayacaksınız, zaten üstünü/altını aylar belki yıllar önce ürettiniz deneyimlerinizi kullanmak istiyosunuz ve hatırlamak zor geliyor.
Sondajlara çok fazla harcama yaptınız ve hakkını verip bir çok veri elde ettiniz (Sondaj Logu), bu verileri haritalarla karşılaştırarak yeraltı ilerlemesi öncesi neyle karşılaşacağınızı kestirebileceğinizi düşünüyorsunuz.
İlerlemede cevheri kaybettiniz, ilerlediniz ve ne zaman kaybettiğinizin de farkında değilsiniz, yoksa cevher mi bitti, ileride karşınıza tekrardan çıkacak umut var?! Durum sarpa sardı bu maddeyi geçelim.
Üretim beklentileriniz gerçekleşmedi, bunun bir otokontrol mekanizması olup olmadığını sorguluyorsunuz.
Sondajlara göre galerilerinizin yakınlarından geçen plana dahil edemediğiniz fırsat niteliğindeki bir çok mineralizasyonu yorumlamanız gerekiyor.
BONUS: Yeraltından sondaj planı yapacaksınız…

Bu maddelerden biri veya bir kaçı sizin için bir “gerek” ise vakit kaybetmeden veri toplamak ve bu işi takip etmek üzere personel görevlendirmeli ve düzenli haritalama (+tenör kontrol) programına geçmelisiniz. İlgili personeli istihdam edip, eğiterek yapacağınız masrafla, kayıpları durdurup belirsizlikleri ortadan kaldırarak her konuda kazanç sağlamış olacaksınız.

Galeri İlerlemesini Haritalayalım

İlerleme yaparken del-patlat veya diğer yöntemlerle oluşturulan açıklığın tahkim edilmeden önce özellikle ayna olmak üzere tüm duvarlardaki litoloji ve yapısal öğeleri kaydetmelisiniz. Kimi zaman kayaç dayanımı yeterli görülüp tahkimatsız ilerlense bile yeraltı işletme koşulları dolayısıyla açılan taze yüzlekler kısa sürede kirlenerek gözleme elverişsiz hale geliyor. Bu sebeple ilerleme ve malzemenin tahliyesi (üretim) sonrası vakit kaybetmeden derhal duvarlar gözlem altına alınmalı ve layıkıyla haritalama icra edilmeli. Buna ek olarak, madencilik genellikle vardiyalı işlediği için farklı çalışanlar tek elden çıkmışçasına yorumlardan uzak, standartlara bağlı haritalama yapması gerekiyor. Devam eden süreçte vardiya işleri sorunsuz devralınıp, haritalar üst üste bindirilmeden, yalnızca ihtiyaç olunan alanın kayıtları yapılarak devamlılık sağlanmalı. Tabii ki bir sistem ve sistemin personel tarafından benimsenmesi elzem.

Yıllarca elde edilen deneyimler sonucu özenle seçilmiş unsurlar ve en iyi hale getirilmiş tek sayfalık örnek bir haritalama formu üzerinden gideceğiz. İster elde, ister tablette dijital olarak, isterseniz fotoğraflama ve lazerli bazlı tarama metodlarının kullanıldığı otomasyonlar ile bu form temelini kullanabilirsiniz. Formlarınızı hazırlarken mümkün oldukça çoktan seçmeli veya yazı yazmayı gerektirmeyecek şekilde kriterleri belirlemeye çalışın, zira ortam yazmayı zorlaştırmakla beraber kötü el yazılarını okumak zor olacaktır. Yeraltı ayna haritalamasını takip ve icra edecek jeologun yapacakları için püf noktaları ve tüyoları da vererek adım adım ilerleyelim. Kısa bir ihtiyaç listemiz var, bunları da tamamlamayı unutmayalım: Harita formu, önceki haritalar, sektreterlik, güçlü ışık, pusula, sprey boya, şerit metre, kurşun kalem, fotoğraf makinası, tripod ve uzatma çubuğu, jeolog, harita ölçüm personeli, ofis çalışmaları için sunucunuz/diskiniz ve bilgisayarınız. Verilen örnek form üzerinden, adımları başlık numaralarıyla takip edebilirsiniz.

1. Ayna Haritalamaya Hazır, Buyrun Başlayalım

Birilerinin size haritalama yapmanız gerektiği konusunda bilgi vermesi gerekiyor. Bu sebeple ilerlemenin sorumlusu yeraltı vardiya amiri ile iletişiminiz açık olmalı. Vardiya amiri, malzemesi tahliye edilmiş ilerlemenin ardından telsiz anonsu veya vadiya başı iletişimde size bilgi vermeli. Haritalanacak aynayı yıkamak oldukça zor bir iştir, zaman alır, su hattı ve makine gerektirir, çok gerekiyorsa yapın. Fakat aynaya ve duvarlara gönderdiğiniz basınçlı su aynadaki tozu çamura dönüştürecek ve aynayı sıvayarak görüşünüze engel olacaktır, bundan etkilenmemek için uzun süre yıkama yapmanız gerekecektir, bunu unutmayın.

2. Son Ayna Haritasını Gözden Geçirelim

Haritalamayı başlatmak üzere önceki ilerlemede kaydedilen yapıları hızlıca inceleyip devamını hangi duvarın neresinde nasıl gözleyebileceğinizi kestirin. Ayna başına gitmeden evvel haritalama klasörünüz/sekreterliğinizde veya dijital ortamda yapıyorsanz hafızanızda en az son 1 veya mümkünse 2 aynanın bulunması sizin için faydalı olacaktır.

3. Önceden Belirlenmemişse Ayna veya Galeri Adını Belirleyelim

Nasıl ki adres belirtirken ülke-il-ilçe vb. diyerek genelden özele iniyorsak yeraltı aynalarında da gerek iletişimde gerekse iş takibinde herkes tarafından anlaşılabilecek pratik bir adresleme tekniği seçiyoruz. Burada yeraltı üretimi odaklı ilerleme yapıldığı için öncelikle “damar kodu”, sonrasında “kot” (RL); son olarak da ilerleme cevherde ise ilerlemenin 4 ana yönden birine olan meyili, yada ilerleme amacının kodu girilerek 3 farklı girdi ile galeri adresi belirlenir.

Örneğin sondajlarla deldiğiniz ve adını “A” koyduğunuz bir damara “300” kotunda giriş yapıp 2 kola ayrıldınız ve batı yönünde ilerliyorsunuz, 2 kola ayrıldığınız noktadan 10 metre galerinin içeridesiniz; bu galerinin adı A300W galerisi olur ve bu ilerleme içerisinde ilerleme metresini de eklediğimizde “A300W+010m” de sizi bulabiliriz. Ya da “B” damarı için 100 kotuna (Hedef) rampa iniyorsunuz 210 metrede aynanız bulunmakta, aynanızı adlandırırken “B100R+210m” adını kullanabilirsiniz. Adlandırmada mümkün olduğu kadar kısa ve akılda kalabilecek kodları kullanıp, standartlarınızı hiçbir zaman bozmayın. Galeri adını belirlediniz fakat ilerleme metresi için devamını okuyarak daha net hale gelelim.

4. İlerleme Metresini Takip Edeceğimiz Duvarı Seçelim

Bir yüzleği haritalamak ve haritayı isimlendirmek için her zaman bir baz noktasına ihtiyacınız var. Baz alacağınız nokta herkes tarafından yoruma açık olmayan mümkün oldukça standart bir ölçüme dayandırılmalı ve kolay erişilmeli. Bu sebeple, galeri girişinde “0” dan başlatılmak üzere bitime dek değiştirilmeyecek bir duvar seçilir. Seçilen sağ veya sol duvara şerit metre duvara tam yaslanarak “0” dan itibaren “ilerleme metreleri” işaretlenir. Form ve dosya adlandırmada her zaman tam sayı kullanın, buçuklu sayıları yuvarlayın. İlerleme cevher galerisinde yapılıyorsa, tavan taşı tarafındaki duvar seçilir. Hazırlık galerilerinde ise planlanan galerideki virajlar göz önünde bulundurularak virajın dışına doğru olan duvarın seçilmesi daha uygun olacaktır, zira viraj içi geri çektirme söz konusu olacağı için nispeten metrelenmesi daha rahat olacaktır. Kuyu veya dik yokuşlar için mantığa en yatkın metreleme bu benzerde yapılmalıdır.

5. Aynaya İntikal Edip Başlama Öncesi Kontrollerini İcra Edelim

Aynanın hazır olduğuna dair bilgiyi edindikten sonra vakit kaybetmeden aynaya gidin; tarih, varış saatiniz, haritalamayı yapan ve refakat edenleri not edin. İlerlemeyi görecek belki de ilk teknik göz olarak toplayabileceğiniz ve kaydedeceğiniz tüm verilerin yeraltı işletmenizin faydasına olacağının bilincindesiniz. Haritalamaya giderken verilen yetkilendirmeleri, geçilen veya konulması gereken barikatlamaları, havalandırmanın yeterliliğini, telsiz iletişiminin açık veya en yakın iletişim noktasının sorunsuz çalıştığını, çatlak, kavlak veya benzeri tehlikelerin oluşmadığını ve en yakın acil çıkış noktasının bilincinde olduğunuzu inceleyerek forma işleyin. Bunlara eklenebilir kontrolleri maden ekibi ile istişare ederek formunuza ekleyebilirsiniz. Haritalama formunuz bir standarda kavuşmuşsa yasal evrak niteliği kazanarak ilgililer tarafından sorumluluk olarak alınır. Başlama öncesi kontrollerinizde önemli bir uygunsuzluk söz konusu ise haritalamayı askıya alıp vakit kaybetmeden yeraltı vardiya amirine bilgi geçmeyi unutmayın.

6. İlerleme Metresini Ölçüp İşaretleyelim

İlerleme metreleri, her delme-patlatma veya belirli miktar ilerleme sonrası durulduğunda oluşan aynaları temsilen verilir. Bu metre imgelerine farklı isimler verilebilir, genelde “jeoloji metreleri” olarak kabul edilir. Duvarlarda sprey boyalarla başına “+” konularak işaretlenmiş olur, boya üzeri tozla kaplansa ile geriye dönük takip edilebilen herhangi bir noktadan metre çekilerek işaretleme tazelenebilir. Madencilik süreci içerisinde geriye dönük fay, tabanda kalan cevher, yan duvarlara yapılacak işlemler, servis hatları ve benzeri bir çok konuda yapılacak işlemlerde adres niteliği taşır, nirengi noktası olarak herkes için fayda sağlar. Haritalanacak alana tahkimat gerekiyor ve yapılmışsa veya herhangi bir nedenle aynaya dek yaklaşamyorsanız lazerli ölçüm cihazını duvara yaslayarak ilerleme metresini ölçebilirsiniz.

Böyle bir imkanınız yoksa görsel olarak geçici metre verip tahkimat sonrası aynaya gittiğinizde ölçümü güncelleyebilirsiniz. Aksi takdirde ayna metrajını mümkünse duvara dayalı şerit metre ile güncel bir biçimde netleştirmenizde fayda olacaktır. Metreleri işaretlerken veya ayna metrajını ölçüp adlandırırken daima tam sayı kullanın, buçuklu değerleri tam sayıya yuvarlayın.

7. Haritalama Pozisyonu Alalım

Önceki ilerleme aynasının bulunduğu düzleme en yakın yerde iş güvenliği açısından tehlike teşkil etmeyecek şekilde galeride kendinizi ortalayın. Deneyiminizin yeterli değilse refakatçinizden yardım isteyebilirsiniz veya metre kullanabilirsiniz. Bulunduğunuz hizadan oluşan son aynanın orta noktasını hedefleyin, boyunuz kadar yükseklikte ışığınızla bir odak noktası belirleyin. İlerleme yönü olarak forma işleyeceğiniz doğrultu (yön) ve eğim değerlerini bu noktaya nişan alarak pusulanızla ölçün.

8. Haritalama Alanını Form Üzerinde Konumlandıralım

Yapılan ilerlemeyi “mutlak” bir küp veya dikdörtgenler prizması olarak düşünelim. Aslında bir çok çıkıntı ve girintiye sahip olan ilerleme alanının içine sığdırabileceğimiz en büyük prizmayı desek daha doğru olacaktır. Bu prizmanın tabanı hariç tüm yüzeylerini haritalayacağız, o halde oluşan ön yüzeyi ayna olarak tayin edelim. Madenci lambamızın odağının belirli mesafelerde ne genişlikte olduğunu bilmemiz bize oldukça fayda sağlayacaktır, müsait bir yerde ve zamanda önceden ölçüp belirleyebiliriz.

Bu şekilde madenci lambamızın aynadaki yansımasını kademe kademe takip ederek hızlıca ayna genişliğini hesaplayabiliriz, aynı şekilde tavan genişliği ve yan duvarlardaki ilerlemeyi de.

Haritalama formunda “0” noktasını sol duvar ile aynanın birleştiği kenarın tabanı olarak kabul edip başlayın, yani formunuzdaki bu noktayı gerçekteki ile örtüştürüp diğer tüm unsurları bu noktaya göreceli olarak formunuza yansıtın. Tavan, sağ ve sol duvar ilerlemesini, ayna ve duvarlara ait tüm yükseklikleri, sırasıyla formunuzdaki şablon üzerinde sınırlandırarak haritalama alanını konumlandırın. Bu sayede yeraltı açıklığında duvarlar, tavan ve aynaya ait kenarları ve bunların köşe noktalarını da tayin etmiş olacaksınız. Bir sonraki aşamada bu sınırları kerteriz alacağınızı unutmadan bu aşamanın önemini tekrardan vurgulamış olalım, gerekiyorsa

bu maddeyi baştan sona birçok kez okuyup bulunduğunuz oda veya kapalı alanda tatbik ederek melekeler edinebilirsiniz. Ayna yükseklik değerini de formda ilgili yere işlemeyi unutmayın.

9. Litoloji, Cevher, Yapısal Sınırlarını İşleyelim

Litolojik sınırları haritamıza çizip numaralandırarak ölçümlerini formumuzun yapısal jeoloji bölümünde numara sırasına göre işleyelim. Bunu yaparken aynada gözlemlediğimiz unsurları 1’den başlayarak numaralandıralım ve kısaltmalarını yapısal jeoloji bölümüne yazalım. Bu unsurlar aynada gözleniyorsa, her türe ait yapısal öğelere tek tek sayılar vererek aşağıdaki sıraya göre işleyelim.

Cevher Tavan Taşı Kontağı (HW)
Cevher Taban Taşı Kontağı (FW)
Farklı İki Kayaç Türü Kontağı (Cevher litolojiler hariç) – Dokanak (CT)
Fay (FZ)
Çatlak/kırık Trendleri (JN)

Mühendisliğin konusu haritalama, hesap üzerine dayalı teknik çizim mahiyetinde bir işlemdir. Yeraltı açıklığında gördüğümüz yukarıdaki unsurlara ait yüzeylerin, yeraltı açıklığında kesilmiş alanlarda gözüken çizgiselliğini haritaya işleyelim. Ayna, tavan ve duvarların birleşim kenarlarıyla bu çizgilerin kesiştiği yerleri temsilen formumuza noktalar koyup çizgileri birleştireceğiz. Yeraltı açıklığında yapısal öğeleri tepe lambanız ile takip edin, yüzey kenarlarını kestiği noktada, kenarlara en yakın köşeye olan mesafesini ölçüp (Tepe lambanızla, lazerli mesafe ölçer ile, tahminen vs.)) formunuzda mesafeyi kolayca tespit ederek noktaları işleyin. Ana hatlarıyla noktalarınızı koydunuz ve bunların arasında ondülasyon veya detay varsa gerçeğe en yakın halde çizgileri düzenleyerek birleştirin. Kesikli çizgi veya tekrar eden karalama şeklinde çizgi kullanmayın. Kalem ucunu form üzerine koyduğunuzda tek seferde yapısalı işleyin, gerekiyorsa silgi kullanın fakat aynı çizgi üzerinde karalama yapmayın. Ancak aynada malzeme (patlatma sonrası vb.) görüşünüzü kapatıyor veya patlatma ciddi bir is yaparak tüm kontağı kapadıysa kesikli çizgi kullanın. Gereksiz hiçbir çizgiyi formunuzu dolu göstermesi adına kullanmayın, sade ve kendinden emin yapılmış harita en iyi veridir. Gözlemlediğiniz tüm yüzeylerde birleştirdiğiniz bu çizgilerin üzerine sıra numarasını işleyip aynada ölçümünü gerçekleştirin ve formunuzdaki karşılık gelen numaraya, yapısal gözlemler hanenize işleyin. Çizgilerin aralarında kalan ilgili alanlara litoloji kodlarınızı kullanarak alanda gördüğünüz litolojiyi belirtin. Bu basit yöntemi deneyimledikçe ve zamanla kendiliğinden gelecek alışkanlıklar işinizi hızlandıracaktır.

10. İtinayla Ölçümleri Yapalım

Tüm talimata hakim olup denemeler yaparak gerekli melekeleri birkaç hafta içerisinde kazanabilirsiniz. Bu adımı anlayarak çalışma arkadaşlarınızın ölçümlerine nasıl riayet ediyor ve başarılı oluyorsanız, siz de “doğru” ölçümlerinizle sağlam halka olarak zincirde yer edeceksiniz. Harita şablonuna net ve emin şekilde işlediğiniz unsurlar, aynaya daha fazla hakim olmanızı sağladı. En doğru ölçümü alarak ölçtüğünüz değerleri ofiste ve üç boyutlu dizayn programında inceleyeceksiniz bunu unutmayın; doğadaki – gördüğünüz – ölçümünüz doğru ve tutarlı olması için sırasıyla adım adım ölçüm alalım.

Aynaya doğru bakın, ölçeceğiniz düzlemin eğim yönü tarafındaki elinize pusulayı, diğer elinize ise sekreterliğinizi (Veya düz, sert, manyetik metalden arındırılmış bir yüzey) alın,
Sekreterliğinizi kolunuzun içine veya bileğinize dayayarak yukarı kaldırın, elinizle bu yapısal düzleme paralel şekilde sabit tutun, mümkünse sekreterliğinizin köşelerini aynadaki çizgiselikle çakıştırın, okuma bitene kadar bu kolunuzu hareket ettirmeyin, ara ara kontrol edin.
Diğer elinizle, pusulanızı ayırmamak üzere bir kenarını boylu boyunca sekreterliğe dayayın,
İşaret parmağınızla pusula aynasını yukarı-aşağı hareket ettirerek kadranı görebileceğiniz konuma getirin,
Sekreterliğe yasladığınız tüm kenarı ayırmadan dairesel şekilde hafifçe aşağı veya yukarı kaydırarak pusulayı yataylayın,

Aynadan bakarak varsa su terazisini, ya da pusula iğnesinin pusula camına veya tabanına yatay olup olmadığını kontrol ederek yatay olduğuna karar verebilirsiniz.
Pusula aynasından doğrultuyu (0-180 veya 180-360 arası) okuyun, aklınızda tutun, okuyacağınız “doğrultu” olduğu için bu aşamada hangi ucu seçtiğinizin bir önemi yok,
Deneyimli olsanız dahi kollarınızı indirip sıfırdan, okuduğunuz doğrultu değeri 3 kez aynı çıkana kadar okumayı tekrarlayın.
Yine aynı şekilde sekreterliği yapısala sabitleyip pusulayı eğim ölçme moduna getirin,
Bu adımda doğrultu okurken son hale getirdiğiniz pusula konumunu unutmayın ve buna dik şekilde sekreterliğe dayayın
Eğim ölçümünü okuyun (0-90 arası)
Ölçtüğünüz yapısalın eğim yönüne doğru pusulayı tutup, eğim yönünün kuzey yarım daireye mi güney yarım daireye mi düştüğünü belirleyin (N veya S ya da K veya G),

Yaptığınız ölçümü “Doğrultu” / “Eğim Açısı” “Eğim Yönü” olarak yapısal gözlemler bölümünde karşılık gelen satıra yazabilirsiniz (Örnek: 120/45N ).

11. Jeoteknik Açıdan İnceleyip İlerleme Stabilite İndeksini (DSI) Belirleyelim

Tünelcilikte jeoteknik, uzman personel, sorumluluk ve zaman gerektiren, dolayısıyla işletme içi ayrı bir bölümle temsili gereken bir konu. Jeoteknik takibi layıkıyla icra edebilme kabiliyetine sahipseniz, ilerlemelerinizde tahkimat türüne karar vermekten ve galeri planlarını dizayn etmeye dek bir çok kritik konuda elinizde veri var demektir. Q ve RMR gibi dünyada tanınan kaya kalitesi sınıflama sistemleri genelde uzun vadeli, sivil amaçlı, tam güçlendirilmiş tünel projeleri için kullanılmakta. Büyük arama ve işletme şirketleri bu iki sistemi bir araya getirerek oluşturdukları tek bir formül üzerinde, sondaj ve ilerleme verilerinden faydalanmayı amaçlamışlardır. Kaya kalitesini inceleme için laboratuvar çalışmaları da gerekmektedir, bu sebeple “layıkıyla uygulanması” haliyle her açıdan bir külfet. Bu sebeple madencilik şirketlerinin gündemine girmesi için önemli sebepler gerekiyor.

Aslında temel amaç kantitatif bir araştırma yaparak görece elde etmek ise ekstra bir iş yapmadan, aynaya haritalama için giden jeologun görsel kayıtları üzerinden yapabilirsiniz. Önceki adımda ölçümünü yaptığınız her yapıyı ve litolojiyi belirli kriterlerde standart bir gözlem altında değerlendirip fonksiyona tabi tutarak rakamsal bir değer elde edebilirsiniz. Bu değerleri tüm maden genelinde 3 boyutlu olarak lejanda tabi tutarak henüz ilerleme yapılmayan yerler hakkında göreceli olarak fikir elde edebilirsiniz, ya da ilerlemenizin sonrasında geriye dönük gözlem altına alma veya güçlendirme için değerlendirebilirsiniz. DSI (Drive Stability Index – İlerleme Stabilite İndeksi) formülüne tabi tutulacak, haritalama formumuzda pratik olarak ana başlıklar altında işleyeceğiniz bu ana veriler:

“No”, şablon üzerine çizdiğiniz yapısal veya imgelediğiniz litoloji numarası
“Açıklık Geneli / Yapı Seçimi” (Onay), tavan taşı (HW), taban taşı (FW), fay (FZ), çatlak takımı (JN), ilerleme dolayısıyla oluşan mekanik deformasyon (BD), aynada gözlenen litoloji geneli (ES)
Doğrultu değeri (N), eğim-eğim yönü değeri(NA), kama yüzeyi oluşması olasılığı (S),
Yüzey tipi ve pürüzlülük kombinasyonu (S), basamaklı ve pürüzlü (SR), basamaklı ve kaygan (SK), dalgalı ve pürüzlü (UR), dalgalı ve kaygan (SK), düzlemsel ve pürüzlü (PR), düzlemsel ve kaygan (PK)
Yapısal yüzey içi dolgu, kısaltma veya kod (A)
Yapısal yüzeyin birbirine tutunma, yüzeyden kendini salmama, perçinlenme derecesi (Onay)
RQD (S), yeraltı açıklığı genelinde 10 cm çapından büyük blok halde kaya miktarı yüzdesi aralığı
Ayrışma derecesi (Weathering) (S), taze kayaç (FR), orta düzey ayrışma (MW), yüksek ayrışma (HW), aşırı yüksek ayrışma (XW)
Yeraltı suyu gözlemi (S), harita yaptığınız anda açıklığı gözlediğin derece, kuru (DRY), nemli (MST), ıslak (WET), damlama şeklinde su gelişi (DRP), akış şeklinde su gelişi (FLW)
DSI (N), yukardaki parametreler tamamlanıp hesaplandıktan sonra gözüken değerler, açıklık geneli için hesaplama sonucu değeri formun sol üstteki bölümünde yer alan DSI hücresine işleyiniz.

*N: Numerik ölçüm verisi, **A: Alfanumerik değer, ***NA: Bitişik Şekilde numerik ve alfanumerik veri,

****S: Çoktan seçmeli değerler arasından seçilen değeri belirten işaret

Formu yeraltında aynada doldurduktan sonra ofise geçtiğinizde vakit kaybetmeden formülize edilmiş forma yapısal verilerinizi işaretleyip sayısal DSI değerini hesaplayıp haritalama formunuza işaretleyin.

Önemli Not: DSI adı ve çalışma düzeni tarafımızca elde edilen deneyimler sonucu ortaya çıkarılmış bir kuramdır. Herhangi bir külfet gerektirmeyen bu basit çalışma, bir otorite veya akademik bir çalışma sonucu onaylanmış/kanıtlanmış bir teorem değildir. Üzerinde çalışmalar devam etmekte olup sizlere de fikir vermesi ve faydalı olması amacıyla denemenizi öneriyoruz. Türk Madenciliğini ve sistemi geliştirmek adına elde ettiğiniz verileri mümkünse bizlerle de paylaşmanız bizleri mutlu edecektir.

12. İlerlemeyi Fotoğraflayalım, Mümkünse 3 Boyutlu Ofsetini Alalım

Günümüz koşullarında git gide küçülen boyutlarda yüksek çözünürlüklü fotoğraf makinelerine erişim son derece kolay. Bunun yanı sıra tablet ve cep telefonlarında bile kullanılan lenslerin kalitesi de kabul edilebilir kalitelere ulaştı. Bu noktada en önemli konu tümüyle karanlık ortamda ışığın tek bir odak yerine tüm duvarlara, tavana ve aynaya mümkün olduğu kadar eşit ve yüksek şiddette dağılması, ve bu kadar güçlü bir ışık kaynağının taşınabilir olması. İyi haber, gelişen led ve pil teknolojisi son derece yüksek lümen değerlerine sahip portatif ışıkları uygun fiyatlarla mümkün kılıyor. Tüm bu ekipmanları bir araya getirerek yüzeylere (Ayna, tavan, sağ-sol duvar) dik şekilde fotoğrafları çekip doğru adlandırmalar ile veri tabanınıza yerleştirin. Bunun için bir tripod veya tahkimatsız alanda kullanmak üzere uzatma çubuğu gerekebilir.

Cep telefonu ve tablet üreticilerinin cihazlara dahil ettiği entegre lazerli mesafe ölçer (Lidar) ve var olan gömülü pusula-eğim/ivme ölçer ile sürekli yüzey fotoğraflarının bindirilmesiyle elde edilen ortografik fotoğraflama tekniği bir araya geldiğinde 3 boyutlu nokta bulutunu elde edebiliyoruz. Bu teknoloji cep telefonu kameralarının kalitelerinin de artmasıyla işe yarar düzeylere gelse de fotoğraf (ortofoto) işleyip nokta bulutu elde etmek için kullanılan yazılıma aylık ve yıllık ödenen ücretler şu an için düşündürücü. Böyle bir imkanınız varsa ilerlemeye ait fotoğraf kaplı/renklendirilmiş nokta bulutunu veri tabanınızda uygun şekilde saklayınız. Lidar teknolojisinin duvarlardan geri gelen sinyal gecikmesi ve şiddetinden faydalanarak yapılan haritalama ve renklendirme fikir verdiği düşünülse de tutarlılığı sorgulanabilir. Zira havada asılı toz ve nem zerrecikleri, kayadaki düzensiz nem, duvarlara bulaşmış toz ve patlatma isi gibi faktörler dolayısıyla, gönderilen lazer ışınlarının sunduğu değerler kayacın öz değerlerini yansıtmayabilir.

13. Harita Verilerini Değerlendirelim

Haritalama ile bir çok veri elde ettik, bunların en önemlilerini başlıklar altında değerlendirelim.

Aynada olağan dışı gözlemlediğiniz ve tehlikeli olduğuna inandığınız tüm durumları vakit kaybetmeden kazı/vardiya amirine iletin.
Cevher aynası değilse ve örnekleme gereğinin hasıl olduğuna karar verdiyseniz bunu ilgililere bildirip uygun zamanda aynayı örnekleyin. Örnekleme için kaldıraç, havalı çekiç veya benzeri ekstra ekipman gerekiyorsa notlarda belirtin, ilgililere vakit kaybetmeden bildirin.
Aynayı teknik açıdan canlı gözlemleyecek son kişi olduğunuzu düşünerek, sonraki ilerleme için gereken tüm notları formunuz yazın. Ayna genişliğinin kısılması gereken tarafı ve düşüncenizi belirtin. Su gelişi veya benzeri sıra dışı durumları şablonunuza işleyip detayları not alın.
İlerlemede gözlenen önemli fayların diğer katlarda ve galerilerde ne zaman karşımıza çıkacağını öngörebiliriz. Dolaysıyla önemli gördüğümüz fayları vakit kaybetmeden 3 boyutlu dijital ortamda projemizde oluşturup inceleyelim, yüzeyleri uzatıp sondajları kesip kesmediğini ve devamlılğını inceleyelim. Bu bize işletme planının diğer bölümlerinde ne ile karşılaşabileceğimizi gösterecek.
Su getiren fayları, olası kama yüzeylerini veya bozuk zeminleri tespit ettik, haritalamayla bunu kayıt altına aldık. Tahkimatın ilerde deforme olma olasılığını gözlem altında tutabiliriz.
Son ilerlemede cevherin en güncel konumunu ve ne yöne doğru gittiğini kestirebiliyoruz. Tüm verileri kullanarak bir sonraki aynaya dek optimum şekilde cevher kütlesini ilerleme kesitinin içerisine almak için yön ve genişliği tayin edebiliriz. Genelde son ayna ölçümüne göre tavan taşı veya trend doğrultusuna yön verilse de sondajlar ve modeli de değerlendirmenize katmanızda fayda var.
Cevher galerisi içerisinde duvarların arkasında, tabanda, tavanda kalan cevherleşmeyi bir kenara kaydetmiş olduk. İlerde, ister direk tarama ile ister bu bölgeleri kısa delgilerle test ederek üretime kazandırabilirsiniz.
İlerleme sağlamlık indeksinde (DSI) veya tercih edeceğiniz sistemde değerlendirmek üzere sayısal bir görece elde edebilirsiniz. Bu verileri en kötü ihtimalle alt/üst kat, yan galeri planlarında sorun yaşama olasılığınızı öngörmek için kullanabilirsiniz.
Kat haritaları tutuyorsanız, mümkünse örneklemeden veya haritayı son haline getirdikten sonra haritanızda ayna tabanında belirttiğiniz litolojiyi işlemeyi unutmayın.

14. Aynayı Durduralım, Olumsuzlukları Bildirelim - Bilgi Notu Gönderelim

Cevher ilerlemesini haritalıyorsanız gözleminiz esnasında cevherin ayna kesiti içindeki veriminde bir takım sıra dışı durumlar oluşmuş veya oluşması söz konusuysa kazı ekibi/vardiya amirini aynaya çağırarak durumu ve orada mümkünse çözümü iletin. Özel durumlara örnek olarak aşağıdakileri verebiliriz.

Önemli fayların ve ayrışmış zonların tespiti, akış şeklinde su gelişi öngörüsü, veya önemli faylara yaklaşıldığının bilgisini verme,
Aynaya tarama ile son şekli verilmesinde cevhere pasa karışması olasılığının belirtilmesi, cevheri kirletmemek adına malzemenin pasaya gönderilmesi,
Yeni aynada cevherde genişleme görülüyorsa tarama esnasında yan duvarlardan belirli miktar açılma talebinin iletilmesi,
Aynanın verdiğiniz yönde gitmemesi, aynanın istediğinizden farklı genişlikte olması,
Cevherin anlık yön değiştirmiş ve ilerleme kesiti içindeki optimum konumunu yitirmiş olması,
Bir sonraki ilerlemede cevherleşmeyi optimum şekilde kesitin içinde tutabilmek adına ilerleme kesitinin aynadan itibaren belirli taraflardan daraltılması,
Cevherleşmenin aynada sonlanması veya birkaç atımda sonlanacak olması sebebiyle galeriyi belirlenen eksende ekstra daraltma talebi,
Haftalık üretim toplantılarında önceden konuşulmuş hususların haritalamaya konu aynayı ilgilendirmesi ile galeriyi durdurma kararının verilmesi,
Cevher galerisinde mevcut ayna veya sonrasında tenör/kalite değerlerinde ani büyük düşüş beklentisi sebebiyle aynayı tenör/kalite kontrollü duruma çevirme,
Aynada örnekleme yapılması öngörülüyorsa aynada iş güvenliğini tehdit etmesi olası yüzey çıkıntılarını giderme talebinin tarama öncesi iletilmesi.

15. Haritaları Saklayalm, Verileri Dijital Ortamda Kaydedelim

Sunucu altında belirleyeceğiniz bir “haritalama klasöründe”, mümkünse örnekleme süreci de bittikten sonra vakit kaybetmeden haritaları son haliyle tarayıp isimlendirme formatını bozmadan saklayın. Benzer şekilde ayna fotoğraflarını veya 3 boyutlu tarama dosya ve fotoğraflarını da ekleyin. Aynı klasöre “harita kayıt” dosyası oluşturup (Tablo/Excel dosyası), mümkünse görselliği ve erişim kolaylığını düşünerek dizayn edin. Bu dosya ile amacınız; modelleme, tenör kontrolü, raporlama, gündem belirleme, jeoteknik gibi bir çok konuda işinizi kolaylaştırmak ve tüm veriye tek bir portal üzerinden kısayollarla erişmek. Her harita için bir satırda giriş yapacak şekilde:

Haritanın yapıldığı aynanın; adı, ilerleme metrajı, genişliği, yüksekliği, doğrultusu (ilerlemeye dik),
Aynanın merkezi veya metre okunan duvarın ayna ile kesiştiği taban koordinatları (X, Y, Z),
Modellemede kullandığınız cevher zonu kodu (domain, zone, vein vs. başlıkları),
Haritalama tarihi, saati, haritayı yapanlar ve refakat edenler,
Hesaplattığınız DSI (İlerleme stabilite indeksi) değeri,
Yapıldıysa, ayna örneklemesi ortalaması ve ayna malzemesine verilen tenör,
Fotoğraf veya 3 boyutlu tarama dosyası bağlantısı, veya oluşturduğunuz resim kaplaması yapılmış “wireframe” dosyası bağlantısı,

gibi verileri girmek için başlıklar açın. Bu dosyadan dizayn programınıza veri aktarak birçok konuda kullanım sağlayacaksınız. 3 boyutlu tarama yaptıysanız projenize uygun formatta bunları klasörünüze aktarın (Import) ya da 3 boyutlu dizayn programınızda ayna yüzeylerini oluşturup (Tel kafes, wireframe, katı gövde), harita fotoğraflarıyla kaplayarak projenize kaydedin. Kayıtlarınızı hatasız yapmak için vardiya sisteminizi buna uygun şekilde görevlendirin. Dijital olarak tümüyle yararlandığınız haritalarınızın matbu hallerini klasörleyip arşive kaldırabilirsiniz.

Bu Uyarıları Dikkate Alın

Yeraltı açıklığındaki tüm tespitlerinizi ayna karşısında formunuza işleyin ve layıkıyla haritalamayı burada tamamlayın. Hiçbir şeyi aklınızda tutup sonra işlemeyi planlamayın, dinamik süreç içerisinde kuvvetle muhtemel unutmuş olacaksınız. Ofiste hesaplaması yapılacak başlıklar (DSI vb.) bu uyarının dışındadır.
Pusulalarınızı hemen her markanın ürün gamında bulunan oynar gönyeli pratik tiplerden seçin. Pusula aynasını ve nişan mekanizasmasını sürekli kullanacağınız için işinizi oldukça kolaylaştıracak ve hız kazandıracaktır.
Her türlü jeoloji projesinin başlangıcına özel yaptığımız gibi, tüm vardiya ve personel pusulalarının dijital ortamda kullanacağınız projeksiyon türüne özel oluşan iğne sapması düzeltmelerini yapın. Bunu ilk sefere mahsus yapmak üzere en basit şekliyle harita-ölçüm (Survey) personelinizden düzlemsel temiz bir alanda birbirinden 10-20 metre uzaklıkta 2 adet nokta (Çakılı kazık) koordinatı okumasını rica edin. Bu nokta koordinatlarının kullanacağınız bilgisayar programında doğrultularını ölçün veya haritacılardan alın. Tüm pusulalar ile 2 kazık doğrultusunu okuyarak farkları düzeltip kalibre edin.
Haritalarınızı yaparken, kesinlikle kurşun kalem kullanın, mümkünse uçlu olmayanlardan. İşletmenizdeki nem miktarı fazla veya yer yer tavandan su geliri mevcutsa haritalama formlarınızı mürekkep püskürtmeli yazıcılardan ziyade lazer yazıcılardan (veya fotokopi makinalarından) çıkartın. Su, çamur, vb. ile temas eden bölgelerde mürekkebin dağılmasını önleyebilirsiniz, ilginçtir ki çamura düşen formları su ile yıkayıp kuruttuğunuzda dahi evrakınızdaki kurşun kalemle işlediğiniz alan ve lazer mürekkebi deforme olmuyor.
Cevherleşmeye aşina değil veya mesleğe yeni başladıysanız, mümkün oldukça cevher modelinizi 3 boyutlu dijital ortamda inceleyip cevher kütlesini analiz edin. Boş vakitlerinizde önceden işlenmiş fayları; rampa veya yeraltı planlarınızı hatta mümkünse imalat (Asmined) ofsetlerinizle birlikte proje ekranında inceleyin, oldukça faydalı olacaktır. Önceki ilerlemeye ait haritadan devralacağınız litolojiyi tavanda ve yan duvarlarda nerelerde bekleyeceğinizi bilerek aynaya haritalamaya gidin. Eğitim süreciniz zaman alacaktır, mümkünse deneyimli vardiya arkadaşlarınızdan yaptığınız haritaları kontrol etmesini isteyin ve hatalarınızı defterinize not edin.
Vakit buldukça galerilerde gözlemlediğiniz ve mümkünse detaylı fotoğrafladığınız litolojiyi, cevheri, alterasyon derecesini, fayları, diğer yapısal öğeleri ve ezik zonları proje ekranınızda 3 boyutlu olarak sondaj loglarınız ve fotoğraflarınızla kıyaslayın. Mesleki açıdan maden jeologlarının bu emsalsiz kıyas imkanı size, bir çok meslektaşınızın sahip olamayacağı çok büyük deneyimler kazandıracaktır. Bu deneyim “0” dan girilecek proje için veya ilerleme olmayan bölgelerde yapılacak yeni sondajlarınızı efektif biçimde değerlendirmenize yardımcı olacaktır. İlerleme ofsetlerinizi (imalat haritalarınızı) ve sondajlarınızı dijital ortamda sürekli takip edin, yaptığınız sondajlar ile metrelerce yerin altında karşılaşma imkanından mahrum kalmayın.
Deneyimli personelin vereceği eğitimlerde yeni personelin uzaktan yaptığı pusula ölçümleri 1 derece (doğrultu 360°, eğim 90° üzerinden) farka düşene kadar eğitim sürecini devam ettirin. Pusula ölçümleri kesinlikle yoruma dayalı değildir, bunu ima veya iddia edenleri tüm vardiya personeli ile kalibre olana dek tekrardan eğitim ve gözlem altına alın. Deneyimle sabit, farklı personel tarafından yapılan ölçümler standart biçimde yapılıp tutarlı sonuçlar alınabilmekte. Kullandığınız pusulayı daha pratik bir modelle değiştirebilir, sekreterliğin metal aksamından uzak köşelerden ölçüm almaya dikkat edebilirsiniz.
Her ilerleme, her del-patlat süreci sonunda haritalama yapmak ve örnek almak zorunda değilsiniz, fakat yapmanızda fayda var. İşlettiğiniz emtia ve cevher kütlesi veya damar yapısı içerisindeki homojenizasyonunu baz alarak, yeraltı üretim sürecinden elde edeceğiniz deneyim ile bir standart belirlemelisiniz. Bu standart süreç vardiyalar arası düzeni oluşturmanız için kaçınılmaz.
Ölçeceğiniz yapısalı birkaç metrelik yeraltı açıklığı üzerinden ölçtüğünüzü unutmayın. Bu ölçekte dahi küçük ondülasyonların söz konusu olabileceğini göz önünde bulundurarak en uzun aralıklardan düşündüğünüz zahiri noktalarla oluşturacağınız yüzeyleri ölçmelisiniz. Unutmayn ki bu ölçümlerinizi diital ortamda uzatacaksınız ve bu uzatma sonucu gerçekteki gibi olmasa da ana hatlarıyla tutarlı olmasını bekleyeceksiniz.
Haritalama standartlarınızı oluşturmak, haritalarınızı yorumlamak ve tüm cevher üretim ve kaynak modelleme sürecini yönetmek adına özellikle sürecin başı olmak üzere herhangi aşamasında bir uzmana danışmanız her açıdan fayda sağlayacaktır.
Sunucu altındaki klasörünüzü yukarda belirtildiği şekilde düzgün bir sistemle sürdürülebilir hale getirmeniz, maden geneline tam hakimiyetinizi sağlayacaktır. Verilere ne kadar hızlı ve kolay ulaşırsanız, daha çok veriyi ve parametreyi birlikte değerlendirmeniz söz konusu olur, bu da veri hakimiyetinizin katlanarak artmasına katkı sağlar. Haritalama tablo dosyanızdan dizayn programınıza veri aktarıp 3 boyutlu olarak koordinatlı bir çok veriyi görüntüleyebilirsiniz. Faylarınızı çizebilir, sonradan farkedeceğiniz gözden kaçan yapısal öğeleri hızlıca teyid edebilirsiniz. DSI üzerinden bir ısı modeli gerçekleştirerek galeri planlarınızı tekrardan değerlendirebilir, alt ve üst kat ortalama tenörlerinizi de benzer şekilde mercek altına alabilirsiniz. Bu sebeple işinize özel veri başlıklarını süreç içerisinde dosyaya ekleyebilirsiniz.
Fotoğraf, “wireframe“, 3 boyutlu tarama gibi ayna adlarını kullanmanızı gerektiren tüm dosyaları kaydederken adlandırmanın sonundaki, “+”dan sonraki ayna metresini standart olarak 3 basamakla yazın. Örneğin, A300W galerisi 15. metresi için A300W+015 veya B200E galerisi 9. metresi için B200E+009 olarak kullanın. Bunları kullanacağınız uygulamalarda veri tabanınızdan otomatik olarak çekebilmeniz için standartları bozmadan devam ettirmeniz faydanıza olacaktır.
Cevherleşmeniz için spesifik ayrımlar söz konusu ise elde ettiğiniz deneyimle sondaj logu başlıklarınıza da bunu yansıtmaya çalışın, zira yeraltı ilerlemesi en iyi sondajdır. Kullandığınız litoloji kodları ve diğer benzer parametreleri aynı sözlükten (Aynı listeden) kullanın, tutarlı olmasını sağlayın.
Çok yakın gelecekte maden üretiminde tam otomasyona geçilmesi artık bir hayal değil. Amaç cevher üretmekse otomasyonun en fazla ihtiyaç duyacağı temel unsurun “gerçeğe en yakın cevher modeli” olduğunu söyleyebiliriz. Üretim sürecinde yeraltı ve açık ocak haritalama-örnekleme ile elde edilecek deneyimin yerini sondajlar dahil hiçbir veri eldesinin tutamayacağını unutmamak gerek. Temiz tutulan ve kolay erişilebilen tüm haritalama veri tabanınız, model güncellemesinde gerçeğe en yakın değerleri elde etmenizi sağlayacaktır.
Madencilik projelerinde yeni başlangıçlar maalesef hep sorunludur, doğru bilinen yanlışların devam etmesi ise işi daha da zorlaştırır, bir çok önemli öğenin gözden kaçmasına sebep olur. Yeraltı haritalaması için bir uzmandan destek alarak mevcut sürecinizi kontrol ettirmeniz ve son ürün “cehver modeli” için etkili bir sistem oluşturmanız oldukça faydalı olacaktır.
Haritalama, yeraltı maden işletmelerinde tenör kontrol programının temelidir; kaynak ve rezerv modellemenin, model güncellemelerinin en önemli yardımcısıdır.
Personeliniz tarafından bu prosedürün şirketinizde matbu veya dosya ağınızda bir yerde “yazılı” olarak bulunduğunun ve bu prosedürden sorumlu olduğunun bilinmesi, işlerin düzenli ve disiplinli yapılması için başrolü oynayacaktır. Madenlerde jeoloji süreçlerini bir bütün olarak ele alıp hangi seviyede ve deneyimde olursanız olun bu prosedürü tekrardan gözden geçirmeniz her açıdan fayda sağlayacaktır.
Bugüne dek yerli ve yabancı hiçbir kaynakta bulamayacağınız, tümüyle başarılı deneyimlerimiz sonucu elde edilmiş, prosedür niteliğinde bir rehberdir. Tüm süreci adım adım anlatmakla birlikte tüyoların verildiği yazımızdan, hidrotermal altın, gümüş; masif sülfit, bakır, kurşun, çinko yanı sıra kromit ve diğer metalik emtia cevherleşemelerini yeraltı işletmelerinde düzenli olarak haritalamada faydalanabilirsiniz. İnce damar madenciliği başta olmak üzere bir çok çeşit yeraltı işletme yöntemiyle sistemli çalışarak, haritalama sürecini gerek modelleme gerekse tenör kontrol prosedürlerinizin daha sağlıklı yapılabilmesi için kullanabilirsiniz.

Maden arama, modelleme, işletme ve iş geliştirme deneyimlerinizle yazıda konu edilenler örtüşebilir, çözüm teşkil edebilir. Fakat işiniz özelinde birçok etkenin farklı sorunları beraberinde getireceğini unutmayın. Bu sebeple, potansiyeli en verimli şekilde kazanca dönüştürmek için tüm verileri bir arada değerlendirmek üzere uzman danışmanlardan destek alınız.

Yazılar hakkında merak ettikleriniz, teknik destek ve danışmanlık için iletişim sayfamızdan bize ulaşabilirsiniz.

İLETİŞİM

Sitemizden alıntı ve kopyalama yapmadan önce info@gmrtc.com adresiyle iletişime geçebilirsiniz.

SİTE HARİTASI

GMRTC (www.gmrtc.com) internet sitesindeki tüm unsurlar (yazılar, yorumlar, videolar, görüntüler) aksi belirtilmedikçe GMRTC ürünüdür ve ilgilenen yatırımcılara, profesyonellere ve öğrencilere fikir vermesi amacıyla yayınlanmaktadır. Süreciniz içinde gelişebilecek herhangi bir detay, bu sitede ilgilendiğiniz konuyu etkileyecektir; bu sebeple doğacak zararlarınızdan GMRTC (www.gmrtc.com) sorumlu değildir. Verilen bilgilerle fikir edinmeniz, karar almadan önce tüm verilerinizle uzmanlara danışmanız önerilir.